Description
Οι τέχνες της γραφιστικής και της τυπογραφίας άνθισαν κάποτε με πολύ πλούσια καρποφορία, σε μερικές από τις χώρες του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού, όπως π.χ. στην Πολωνία και στην Τσεχοσλοβακία. Κάτι τέτοιο μπορεί σήμερα να ακούγεται παράδοξο, αν σκεφτεί κανείς μάλιστα ότι η διαφήμιση, που θεωρείται η κινητήριος δύναμη των τεχνών αυτών, ήταν τότε ανύπαρκτη στις εν λόγω χώρες.
Ειδικά όσον αφορά στην καλλιτεχνική αφίσα, οι Πολωνοί σχεδιαστές πέρασαν στην πρώτη γραμμή της πρωτοπορίας και η δουλειά τους εκτιμήθηκε δεόντως, σε διεθνές επίπεδο.
Επισφράγιση αυτής της αναγνώρισης ήταν οι μπιενάλε αφίσας που διοργανώθηκαν επί σειρά ετών στη Βαρσοβία, όπου το επίπεδο ήταν πολύ υψηλό, καθότι η συμμετοχή καλλιτεχνών απ’ όλες τις χώρες του κόσμου ήταν αθρόα και τα κριτήρια αξιολόγησής τους ιδιαίτερα αυστηρά.
Το έργο «Καρυάτις ασφυκτιούσα», απέσπασε τιμητικό δίπλωμα στην 7η διεθνή μπιενάλε της Βαρσοβίας, που έγινε το 1978. Μαζί με δύο ακόμη, πρωτότυπα έργα, η συμμετοχή μου ήταν η μοναδική από την Ελλάδα. Επέμενα σ’ αυτό, παρ’ όλο που τυπικά, είχα ενταχθεί στους συμμετέχοντες από τη Σουηδία, επειδή ζούσα τότε σ’ αυτή τη χώρα. Πήρα όμως το θέμα εντελώς πατριωτικά…
Το θέμα της συγκεκριμένης μπιενάλε, «πολιτιστική κληρονομιά και σύγχρονος πολιτισμός», (cultural heritage and contemporary civilization), δεν ήταν καθόλου άσχετο με το γεγονός ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση στην Αθήνα είχε φτάσει σε τέτοια επίπεδα, που είχε ήδη προκαλέσει σοβαρές φθορές σε πολλά από τα μνημεία της Ακρόπολης. Η διεθνής κοινή γνώμη ασκούσε πίεση για το θέμα στην ελληνική κυβέρνηση, που δεν μπορούσε πλέον να παραμείνει αδρανής και έπρεπε να λάβει κάποια μέτρα.
Ευαισθητοποιημένος από τότε για τα περιβαλλοντικά προβλήματα, αποφάσισα να δουλέψω επάνω στο θέμα, αν και είχα πλήρη συνείδηση της απειρίας μου. Ήμουν ακόμη στο τρίτο έτος των σπουδών μου. Είχα όμως βιώσει το «νέφος» στην Αθήνα, τον καιρό που πρωτοεμφανίστηκε, όταν υπηρετούσα εκεί την στρατιωτική μου θητεία.
Με αγανακτούσε η σκέψη ότι μαζί με τους Αθηναίους δημότες, (που στο κάτω-κάτω έφεραν συλλογικά ένα μέρος της ευθύνης), η κατάσταση επιβάρυνε το ίδιο καταστροφικά και τα μνημεία της Ακρόπολης. Οι φθορές που είχαν προκληθεί σ’ αυτά, μέσα στην τελευταία δεκαετία, ήταν μεγαλύτερες από τις φθορές που είχε προκαλέσει ο χρόνος μέσα σε αιώνες.
Ο στίχος του Σεφέρη «…τ’ αγάλματα δεν είναι πια συντρίμμια, είμαστε εμείς», μέσα σ’ αυτήν την κατάσταση, είχε αποκτήσει μία εντελώς αληθινή υπόσταση που γινόταν κατανοητή από τον καθένα.
Αυτό ακριβώς το μήνυμα ήθελα να κωδικοποιήσω, χρησιμοποιώντας στοιχεία ενός οπτικού κώδικα, που θα γινόταν κατανοητός απ’ όλους. Το target group στο οποίο ήθελα να απευθυνθώ περιελάμβανε τους πάντες.
Βρισκόμασταν στην αρχή μιας νέας εποχής, όταν όλο και περισσότεροι άνθρωποι είχαν αρχίσει να ανησυχούν για τα έντονα φαινόμενα ρύπανσης του πλανήτη και προσπαθούσαν να αντιδράσουν εκφράζοντας τις ανησυχίες τους.
Η ιδέα της αντιασφυξιογόνου μάσκας, ως δείκτη της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, αφ’ ενός, δεν είχε ακόμα γίνει παρωχημένη, αφ’ ετέρου, ήταν σημειολογικά, εντελώς ξεκάθαρη και ευνόητη.
Η επιτυχία όμως της συγκεκριμένης εικόνας, υφίσταται κυρίως στον τρόπο που σχεδιάστηκε και στο μέσον που χρησιμοποιήθηκε. Το λιθογραφικό μολύβι, δημιούργησε την κατάλληλη δραματική ατμόσφαιρα και το ζητούμενο σκληρό κοντράστ.
Η γραφή του, ειδικά στο φόντο της εικόνας, προκαλεί στον παρατηρητή αίσθηση ασφυξίας, κάνοντάς τον σχεδόν να νιώθει στα πνευμόνια του τον πυκνό, βαρύ, μολυσμένο αέρα.
Η Καρυάτις χωρίς χέρια, ακινητοποιημένη κάτω από το βάρος του οικοδομήματος που στηρίζει, αποτελεί ισχυρό στοιχείο ταύτισης για τον μέσο αποδέκτη του μηνύματος, που είναι παγιδευμένος στο γενικότερο πρόβλημα της ρύπανσης, αδυνατώντας να αντιδράσει άμεσα και αποτελεσματικά.
Τα απαραίτητα, για την σύνθεση της εικόνας στοιχεία, (ρυθμός, αντίθεση και αρμονία), ενυπάρχουν στην Καρυάτιδα καθεαυτή, ενώ το μήνυμά της παραμένει διαχρονικό, αφού, παρά τα κάποια μέτρα που έχουν ληφθεί, τα ίδια και χειρότερα προβλήματα υφίστανται και σήμερα.
Η άμεση απειλή της φυσικής καταστροφής των πολιτισμικών μας θησαυρών που εκδηλώθηκε έντονα, το καλοκαίρι του 2007 με την πυρκαγιά στην αρχαία Ολυμπία, έφερε το συγκεκριμένο έργο, για μια ακόμη φορά, στην επικαιρότητα, τριάντα χρόνια μετά από τη γέννησή του.
Προεκτείνοντας το μήνυμα της εικόνας και δίνοντάς του μία μεταφορική – συμβολική διάσταση, μπορούμε να πούμε ότι το πρόβλημα που εκφράζει, δεν περιορίζεται μόνο στην καταστροφή του περιβάλλοντος. Ολόκληρος ο Δυτικός πολιτισμός που έχει τα θεμέλιά του στην αρχαία ελληνική παράδοση, απειλείται σήμερα από ασφυξία, αφού οι περισσότερες βασικές του αρχές έχουν διαστρεβλωθεί και οι αξίες του έχουν πληγεί ανεπανόρθωτα.
